Της Κυριακής Αξιώτη
Πέρασαν εννέα ολόκληρα χρόνια, μία σχεδόν δεκαετία, για να εντοπιστεί από τις Αρχές ο πίνακας του Pablo Picasso "Γυναικείο κεφάλι" που το πρωί της 9ης Ιανουαρίου του 2012 εκλάπη από την Εθνική Πινακοθήκη στη χώρα μας. Μεσολάβησε μεγάλο χρονικό διάστημα από την πράξη που χαρακτηρίστηκε η "κλοπή του αιώνα" και αποτέλεσε την αφορμή ώστε να πρωταγωνιστήσει το όνομα της Ελλάδας στα πρωτοσέλιδα των μεγαλύτερων μέσων ενημέρωσης, όχι όμως για μια είδηση με θετικό πρόσημο. Από τις 28 Ιουνίου, που ανακοινώθηκε από την ΕΛ.ΑΣ ο εντοπισμός του έργου, σε υπόγειες συζητήσεις που διεξάγονται στους κύκλους της τέχνης, τα σενάρια για τα όσα έλαβαν χώρα τόσο καιρό ποικίλλουν.
Υπόγειες συζητήσεις και παρασκήνιο
Τα χρόνια που μεσολάβησαν συνοδεύτηκαν από πλήθος σχολίων, ερευνών, συνεχών και ανακοινώσεων αλλά κυρίως από ένα μεγάλο ερωτηματικό για τα κίνητρα του δράστη, αν σκεφτεί κανείς πως στην ουσία επρόκειτο για ένα έργο που αυτόματα τέθηκε εκτός συναλλαγής. Κι αυτό γιατί, σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, ο άνθρωπος που σχεδίασε την κλοπή του θα το είχε αποκλειστικά στο σαλόνι του. Δεν θα μπορούσε να το επιδείξει, ούτε να το πουλήσει στη συνέχεια, αφού ποτέ δεν θα απαλλασσόταν από τον χαρακτηρισμό του "κλεμμένου".
Από την άλλη ωστόσο πλευρά, όλο αυτό το διάστημα, η φημολογία για την τύχη του ιστορικού πίνακα συνδέθηκε και με άλλα σενάρια. Άνθρωποι που γνωρίζουν καλά τις κινήσεις εκείνων που δραστηριοποιούνται στα κανάλια των παράνομων αγοραπωλησιών τέχνης τόνιζαν πως το έργο που φιλοτέχνησε ο Picasso το 1939 και το οποίο ήταν δωρεά του ίδιου στον ελληνικό λαό για την αντίσταση του στην Κατοχή διατέθηκε προς πώληση κοντά στην τιμή των 20 εκατομμυρίων δολαρίων, αλλά πως αγοραστής δεν βρέθηκε τελικά ποτέ. Άλλες πηγές ανέφεραν πως ο πίνακας του καλλιτέχνη βρισκόταν σε σπίτι συλλέκτη στην Ελβετία ή στη Σερβία, χώρα την οποία ερεύνησαν οι Αρχές, αφού εκεί, τον Οκτώβριο του 2011, είχαν βρεθεί δύο άλλοι κλεμμένοι πίνακες του Picasso, οι ελαιογραφίες "Κεφάλι αλόγου" και "Ποτήρι και κανάτα", που είχαν κλαπεί τον Φεβρουάριο του 2008 από γκαλερί κοντά στη Ζυρίχη. Tίποτα όμως από όλα αυτά δεν επιβεβαιώθηκε.
Πόσο θα κόστιζαν σήμερα οι πίνακες
Υπενθυμίζεται ότι ο καθ’ ομολογίαν δράστης μαζί με τo περιβόητο έργο του Picasso, άρπαξε ακόμα ένα του Piet Mondrian, με τίτλο "Ανεμόμυλος Στάμμερ" όπως και ένα σχέδιο του Ιταλού ζωγράφου, Guillermo Katsia- γνωστού και ως Monclavo (1568-1625) - που είχε γίνει δωρεά το 1907 στην Εθνική Πινακοθήκη από τον Γρηγόριο Μαρασλή. Ο πίνακας που στη συνέχεια καταστράφηκε, απεικονίζει τον "Αγιο Ντιέγκο της Αλκάλα" (σ.σ. Ισπανός Φραγκισκανός ιεραπόστολος, επίσης γνωστός ως Διδάκος της Αλκαλά), χρονολογείται στις αρχές 17ου αιώνα και έχει αποτυπωθεί στον καμβά με μελάνι. Τα στοιχεία που υπάρχουν διαθέσιμα στην ιστορία της αγοράς της τέχνης για τον συγκεκριμένο, τον τοποθετούν πολύ χαμηλά όσον αφορά την αγοραστική του αξία.
Σχετικά με το έργο του Pablo Picasso που εκλάπη, με βάση τις τιμές που έχουν καταγραφεί στην πλατφόρμα του Artprice για ανάλογες δημιουργίες του καλλιτέχνη αλλά και με όσα είπαν στο "Κ" καλά πληροφορημένες πηγές, η αξία του -αν αυτό κυκλοφορούσε σήμερα στην αγορά- θα κυμαινόταν μεταξύ των 2-3 εκατομμυρίων ευρώ. "Θα μπορούσε ίσως να πουληθεί και στα 5 εκατομμύρια, καθώς το τελευταίο διάστημα και μετά την καραντίνα έχουν αυξηθεί και πάλι οι τιμές και η ψυχολογία των συλλεκτών, ωστόσο παραπάνω αποκλείεται", επισημαίνει χαρακτηριστικά πηγή που δραστηριοποείται στην ελληνική αγορά της τέχνης. Σε ό,τι αφορά τον πίνακα του Μοντριάν, οι ειδικοί εκτιμούν πως η τιμή του σήμερα δεν θα ξεπερνούσε τα 30.000-40.000 ευρώ. Είναι χαρακτηριστικό πως έργα του με αντίστοιχη θεματολογία δεν έχουν υπερβεί ποτέ τα 50.000 ευρώ.
Η συναισθηματική αξία του Picasso
Το "Γυναικείο κεφάλι", διαστάσεων 56x40 εκατοστών, που φιλοτέχνησε το 1939 ο Ισπανός ζωγράφος, αποτυπώνει τη μούσα του, φωτογράφο Dora Maar, με την οποία έζησε μια θυελλώδη σχέση για 9 ολόκληρα χρόνια. Επρόκειτο για έναν παράφορο έρωτα που ξεκίνησε στα 54 του χρόνια ενώ εκείνη ήταν μόλις 29 ετών. Η σχέση τους έληξε άδοξα, με την ίδια να βυθίζεται για πάντα στα σκοτάδια του εαυτού της και τη μοναξιά παρόλο που παρέμεινε αιώνια μούσα και η πιο δυνατή σχέση της ζωής του. Ήταν μια επαφή που αποτυπώθηκε σε λευκό καμβά με γαλάζιες και πράσινες αποχρώσεις. Ο ίδιος, έχοντας βιώσει τον Ισπανικό Εμφύλιο, που αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για το διασημότερο δημιούργημα του, την "Γκερνίκα", αποφάσισε να δωρίσει το "Γυναικείο κεφάλι" στον ελληνικό λαό ως τιμητική προσφορά για τη στάση του απέναντι στον φασισμό και τον ναζισμό κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Παράγοντες που γνωρίζουν σε βάθος τις λεπτομέρειες σε σχέση με την αγοραστική αξία του Picasso, μιλούν για ένα ίσως "μέτριο" καλλιτεχνικά έργο του καλλιτέχνη, με τεράστια όμως συναισθηματική αξία για τη χώρα μας.
Οι μεγαλύτερες κλοπές του αιώνα
Τα γεγονότα με την κλοπή των έργων τέχνης από την Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας αναδύουν, μεταξύ άλλων, στην επιφάνεια ένα θέμα που έχει πολλές φορές απασχολήσει την επικαιρότητα για τον τρόπο που οι δράστες αρπάζουν δημιουργίες, χωρίς καν να γίνουν αντιληπτοί από τους υπεύθυνους. Οι άνθρωποι αυτοί στοχοποιούν φημισμένα έργα και παρά την ανάπτυξη της τεχνολογίας και την αύξηση της ασφάλειας στα μουσεία και τις γκαλερί, οι κλοπές αυτές γίνονται όλο και πιο εκλεπτυσμένες.
Μία από τις μεγαλύτερες αντίστοιχες πράξεις που ακόμα και σήμερα αποτελεί "πληγή" στην ιστορία της τέχνης, θεωρείται η κλοπή δύο έργων του Vincent Van Gogh από το ομώνυμο μουσείο στο Άμστερνταμ.Το ίδρυμα ετοιμαζόταν να γιορτάσει τα 150 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου καλλιτέχνη, όταν πραγματοποιήθηκε η ληστεία. Οι δράστες εισήλθαν στον χώρο με τη βοήθεια σκάλας και αφού έσπασαν το παράθυρο έκλεψαν τα έργα και αποχώρησαν προτού γίνουν αντιληπτοί. Κανείς δεν γνώριζε τι ακριβώς είχε συμβεί στα έργα αυτά μέχρι που βρέθηκαν το 2016 σε μια φάρμα λίγο έξω από τη Νάπολη στην Ιταλία.
Τα φώτα της δημοσιότητας είχε προσελκύσει και η κλοπή έργου του Henry Moore που ζύγισε 2 τόνους στην Αγγλία το 2005. Την εποχή εκείνη τα αγάλματα του καλλιτέχνη προσέλκυαν το ενδιαφέρον πολλών επιτήδειων που ήθελαν να εκμεταλλευτούν την ακμάζουσα αγορά για θραύσματα μετάλλων που προέκυπτε από την αυξανόμενη ζήτηση στην Κίνα. Προφανώς ο τρόπος που πραγματοποιήθηκε η κλοπή από το ίδρυμα του καλλιτέχνη στην Αγγλία, προβλημάτιζε τις Αρχές για χρόνια. Το 2009 όμως η βρετανική αστυνομία αποκάλυψε ότι το έργο μάλλον έχει χαθεί οριστικά. Με βάση τα στοιχεία που είχαν συγκεντρώσει, οι ληστές είχαν λιώσει και πουλήσει το μέταλλο για 1.500 λίρες.
Μια ακόμα εκδοχή του διάσημου πίνακα του Edvard Munch "Κραυγή" κλάπηκε από το Munch Museum, το 2004, παραδόξως υπό το φώς της ημέρας. Όσο το ίδρυμα ήταν ακόμα ανοιχτό και γεμάτο ανυποψίαστους τουρίστες, οι δράστες έφυγαν από τον χώρο με δύο πίνακες του καλλιτέχνη. Απειλώντας τους φύλακες με όπλα, οι ληστές έκλεψαν τα έργα τέχνης και διεύφυγαν με το όχημα τους. Οι πίνακες, "The Scream" (1910) και "Madonna" (1894), ανακτήθηκαν το 2006, ενώ παράλληλα πραγματοποιήθηκαν αρκετές συλλήψεις από τις Αρχές.
Υπενθυμίζεται ότι μια άλλη εκδοχή του ίδιου πίνακα του Munch είχε κλαπεί και το 1994 από το Εθνικό Μουσείο του Όσλο κατά τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες. Μόλις μερικά λεπτά χρειάστηκαν οι ληστές για να εισέλθουν στον χώρο και να πάρουν το έργο και να εξαφανιστούν. Μάλιστα, άφησαν πίσω τους και ένα σημείωμα ευχαριστώντας το μουσείο για την ανεπαρκή ασφάλειά του. Η κυβέρνηση σκόπευε να εκθέσει τον πίνακα ως παράδειγμα του πολιτισμού της χώρας. Οι ληστές ζήτησαν 1 εκατομμύριο ως λύτρα για αυτόν, τα οποία όμως δεν πληρώθηκαν ποτέ. Λίγα χρόνια αργότερα "Η Κραυγή" βρέθηκε σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου λίγο έξω από το Όσλο.
Γυρνώντας τον χρόνο αρκετά πίσω από τις αρχές όμως του 21ου αιώνα, ανατρέχουμε σε μια ακόμα ληστεία που έμεινε στην ιστορία τόσο για την αξία του έργου που μπήκε στο στόχαστρο των δραστών όσο και στον τρόπο που αυτοί εφάρμοσαν τα σχέδιά τους. Ο πίνακας του Caravaggio που χρονολογήθηκε από τους ειδικούς γύρω στο 1600-1900, εκλάπη το 1969 από τo Oratory του San Lorenzo στο Παλέρμο της Ιταλίας, όπου οι ληστές έκοψαν τον καμβά από την κορνίζα προκειμένου να αποσπάσουν το έργο με μεγαλύτερη ευκολία. Ανά τα χρόνια έχουν υπάρξει πολλές φήμες και ιστορίες γύρω από το τι συνέβη τελικά στο αριστούργημα του μεγάλου ζωγράφου. Οι εικασίες σχέτιζαν την εμπλοκή της μαφίας, ενώ άλλοι ανέφεραν πως το έργο τελικά κάηκε. Η υπόθεση άνοιξε πάλι με νέα στοιχεία το 2017, ενώ μέχρι και σήμερα η αναζήτηση συνεχίζεται.
Διαβάστε ακόμα για: